زمان مطالعه : ۱۰ دقیقه
نویسنده : گروه مالی فناوری کاوی
راهنمای مطالعه :
از عوامل مهم و تاثیر گذار در رشد و توسعه اقتصادی هر کشور ، فراهم نمودن سرمایه کافی اعم از فیزیکی و انسانی است . اگر یکی از دو سرمایه ذکر شده فراهم نشود ، کشور تبدیل به کشوری عقب مانده می شود . یکی از مشکلات عمده کشور های در حال توسعه یا توسعه نیافته ، کمبود سرمایه است و شرایط نا مساعد و ویژه سیاسی و اقتصادی داخلی و بین المللی نه تنها برای این کشور ها سبب جذب سرمایه نمی شود ، بلکه سرمایه های اندک موجود هم به خارج از کشور راه پیدا میکنند . فرار سرمایه یکی از معضلات کشور های در حال توسعه و توسعه نیافته است که نشان دهنده مشکلات ساختاری عرصه های سیاسی – اقتصادی در آن کشور ها است . سرمایه احساس وطن پرستی ندارد و خود را پایبند وطن و احساسات نمیداند . هر کجا احساس نا امنی کند به مکان و کشوری مطمئن تر می رود برای یافتن بازدهی بیشتر . پس فرار سرمایه صرفا به علت مشکلات اقتصادی نیست ، تمام ابعاد سیاسی – اجتماعی و فرهنگی را در بر می گیرد
مفهوم فرار سرمایه ، انواع فرار سرمایه ، علل و آثار اقتصادی آن در ایران و اثرات بلند مدت آن بر متغیر های کلان اقتصادی به ویژه تولید و رشد و اشتغال ، راهکار های مناسب برای جلوگیری از فرار سرمایه ، اینها مطالبی است که در این مقاله خلاصه وار به آن پرداخته ایم. امید است که مورد توجه خوانندگان قرار گیرد .
فرار سرمایه عارضه ای رو به پیشرفت در اقتصاد جهانی است و تحولات اقتصادی و سیاسی تاثیر همه جانبه بر این پدیده داشته اند . این پدیده البته نام بهترش معضل ، نه تنها اثرات منفی را بر روند رشد و توسعه اقتصادی کشور های در حال توسعه برجای گذاشته ، بلکه شکاف توسعه ای بین کشور ها را نیز تشدید کرده است .
سرمایه گذاران در کشور های توسعه نیافته به فرصت های سرمایه گذاری پاسخ می دهند ، در حالیکه سرمایه گذاران کشور های توسعه نیافته ، سرمایه خود را از مخاطره بالا در کشور خود نجات می دهند .
از جمله انگیزه های فرار سرمایه در کشور های در حال توسعه ، فساد اداری ، سیاسی ، بی ثباتی سیاسی و اقتصادی است .
دلایل زیادی وجود دارد که خروج سرمایه از کشور های در حال توسعه فرار سرمایه نامگذاری میشود :
۱-غیر عادی تلقی شدن انتقال سرمایه از کشور های در حال توسعه به کشور های توسعه یافته
۲-وجوه نگهداری شده در خارج برای بازپرداخت دیون و حل مشکل بدهی باید در داخل کشور بکار برده شود.
برخی از تعاریف فرار سرمایه عبارتند از ……
۱-فرار سرمایه کلیه جریانات خروج سرمایه را شامل می شود ، اما خروج سرمایه کلیه جریانات خروج سرمایه دولتی و خصوصی را شامل می شوند ، فرار سرمایه جزئی از خروج سرمایه است.
۲-فرار سرمایه اختلاف بین استفاده ها و منابع ثبت شده ارز
فرار سرمایه = ( تغییر در بدهی + تغییر در سرمایه گذاری خارجی ) – (تغییر در ذخایر خارجی + کسری حساب جاری)
۳-انتقال غیرقانونی سرمایه به خارج و این مفهوم با عبارت صادرات سرمایه متفاوت است ، زیرا صادرات با مفاد قانونی کشور انجام میشود .
برخی از اقتصاد دانان فرار سرمایه را منبع از دست رفته می دانند ، برخی دیگر خروج سرمایه را عدم ثبات اقتصادی تلقی نموده که با بحران های سیاسی و اقتصادی کشور در ارتباط است .
مهم ترین عامل فرار سرمایه در کشور های در حال توسعه ناشی از ریسک بالای سرمایه گذاری است شامل ریسک ناشی از سلب مالکیت ، ریسک فقدان ارزش واقعی دارایی های ناشی از تورم و کاهش ارزش پول داخلی .
فرار سرمایه ، نرخ رشد انباشت سرمایه را در کشور کاهش میدهد .
علل فرار سرمایه : ۱- اقتصادی ۲- سیاسی
- تقویت نرخ ارز
- کسری مالی
- ریسک
- نرخ تورم
- نرخ بهره
- نرخ رشد اقتصادی
- کسب سود
- قوانین و مقررات
- نرخ سود بانکی
سیاسی (داخلی):
- جنگ
- کودتا
- بی ثباتی سیاسی
- و…
سیاسی (خارجی):
- گواهینامه های عایدی
- بهره بازار
- بیمه سپرده ها
- و…
- افزایش نرخ بهره
- اختلال در تراز پرداخت ها
- کاهش رشد اقتصادی
- کاهش درآمد مالیاتی دولت
در پایان از سال ۱۳۵۰ به بعد بیش از ۴۵ میلیارد دلار سرمایه از ایران خارج شده که حدود ۳۱ میلیارد دلار آن مربوط به سال ۱۳۵۷ به بعد است .
برخی کارشناسان مقصد سرمایه های خارج شده از ایران را کشور های حوزه خلیج فارس اعلام کرده اند مانند امارات.
برای کنترل فرار سرمایه باید سرعت رشد نقدینگی کاسته شود و در جهت سوق آن به امور تولیدی گام برداشته شود .
